Ngữ văn Lớp 11: Chúng ta không lạ vì khi còn nhỏ, ai cũng được chỉ dạy rằng hãy tỏ lòng biết ơn bằng lời nói, bằng hành vi khi có người giúp mình, tặng

Sự phát triển của khoa học – công nghệ như hiện nay kéo theo sự ra đời và phát triển mạnh mẽ của các trang mạng xã hội. Như chúng ta thấy mạng xã hội ngày càng phát triển thì việc con người ngồi lại trò chuyện với nhau trở nên rất khó khăn, hầu hết ai cũng chăm chú nhìn vào chiếc điện thoại trên tay mà không để tâm đến những người xung quanh. Việc trò chuyện với nhau còn hạn chế, nên những câu nói cảm ơn, xin lỗi trong thời hiện đại lại càng xuất hiện với những tần suất ít hơn.

Chúng ta từ khi sinh ra đã được bố mẹ, ông bà dạy cho chúng ta về lòng biết ơn và nói cảm ơn với những người giúp đỡ cho chúng ta việc gì đó, cảm ơn những người cho quà đây là cách thể hiện sự kính trọng và biết ơn đến họ. “Cảm ơn” là lời bày tỏ thái độ biết ơn, cảm kích trước lời nói, hành động hay sự giúp đỡ của một ai đó đối với những người giúp mình. Chẳng hạn như bạn phải biết nói cảm ơn bố, mẹ, ông bà của chính bản thân bạn vì họ đã hy sinh rất nhiều thứ để cho bạn có được như ngày hôm nay, bạn cần phải ghi nhớ công ơn sinh thành và dạy dỗ của ông bà, cha mẹ đã dạy bảo cho chúng ta nên người. Ví dụ như vào những ngày lễ như 8-3 hay 20-10, ngày sinh nhật của bố mẹ mình thì nên tặng hoa hay tặng quà đây cũng là cách để chúng ta bày tỏ sự biết ơn với những hy sinh, vất vả của họ thay cho lời nói cảm ơn. Đối với thầy giáo, cô giáo những người làm nhiệm vụ trồng người, những người cầm tay trèo để lái con đò tri thức đến bến đỗ của sự thành công thì chúng ta cũng phải nói lời cảm ơn đối với những thầy cô giáo bằng việc làm thiết thực là tri ân thầy cô nhân ngày 20-11 hằng năm như mua bông hoa, mua quà tặng thầy cô nhân dịp này, thậm chí nếu không có thời gian, khoảng cách địa lý không cho phép thì có thể gọi điện hỏi thăm chúc mừng thầy cô, đây cũng là cách để bày tỏ lòng biết ơn, thay cho câu nói cảm ơn vì những gì thầy cô đã chỉ bảo, dạy dỗ chúng ta nên người, cho chúng ta kiến thức,… Chúng ta cũng cần nói cảm ơn với những người giúp đỡ chúng ta trong cuộc sống thường ngày, không phải ai cũng là người hoàn hảo, là một người toàn diện. Trong cuộc sống có những lúc bản thân sẽ gặp những khó khăn, trắc trở cần đến sự giúp đỡ của người khác chẳng hạn như: khi bạn đi học bạn đi bộ bạn phải đi quá dang người khác để đến trường, hay khi xe hư hỏng dọc đường không đi được bạn phải nhờ người khác sửa, đi học gặp bài tập khó không làm được phải nhờ bạn chỉ cho,… ngoài đời sống xã hội thì bạn cũng sẽ gặp muôn vàn những khó khăn có thể nói đến như: Bạn đi đến một vùng xa lạ bạn không biết đường thì bạn phải hỏi thăm người đi đường nhờ họ chỉ đường, hay là những người giúp đỡ bạn trong công việc, giúp đỡ bạn khi gặp những khó khăn,… thì bạn cũng phải biết nói câu cảm ơn để bày tỏ sự biết ơn với sự giúp đỡ của họ kể cả từ những việc nhỏ nhặt nhất. khi bạn cảm ơn kèm theo một nụ cười thật giản dị thì những người giúp đỡ chúng ta cũng cảm thấy vui vẻ, hài lòng vì những gì họ có thể làm được cho chúng ta mặc dù họ không hề có toan tính gì.

Qua câu nói cảm ơn cũng làm cho bạn được mọi người yêu quý hơn, trở nên gần gũi và thân thiện với mọi người, cũng được đánh giá là người có tri thức, có văn hóa, là người biết ứng xử với mọi người xung quanh.

Còn “xin lỗi” là lời bày tỏ thái độ ân hận, hối lỗi trước những sai lầm mình đã gây ra cho những người khác khi ta vô tình mắc lỗi. Lời xin lỗi khi làm cho bố mẹ buồn, xin lỗi khi vô tình làm rơi đồ của người khác,… lời xin lỗi không có khả năng bù đắp lại những vết thương hay bù đắp lại hậu quả của hành vi của mình gây ra cho người khác nhưng nó lại có khả năng làm dịu đi cơn nóng giận, giải tỏa những hiểu lầm không đáng có. Bản thân chúng ta khi bị làm khó chịu cũng xứng đáng nhận được lời xin lỗi. Chẳng hạn như khi đi học bạn vô tình làm hư hỏng đồ dùng của bạn khác ngồi kế bên thì bạn phải nói lời xin lỗi với bạn đó, hay bạn học tập chưa được tốt thường xuyên làm cho bố mẹ phiền lòng, lên lớp không chú ý nghe giảng còn hay làm việc riêng, khi đi đường vô tình va quẹt vào người khác tất cả những tình huống trên và còn vô vàn những tình huống khác mà chúng ta gặp phải thì chúng ta phải nói lời xin lỗi đến với người mà mình cảm thấy có lỗi, bằng lời nói chân thành, thật tâm ăn năn hối lỗi cũng sẽ làm cho người khác nguôi ngoai cơn thịnh nộ đi phần nào, với những lỗi nhỏ thì có thể bỏ qua một cách vui vẻ mà không gây mất hòa khí, không để lại ấn tượng xấu với mọi người xung quanh.

Như vậy, cảm ơn và xin lỗi là những câu nói đơn giản nhất, dễ nói nhất, phản ánh văn hóa giao tiếp, trình độ tư duy của mỗi cá nhân và làm cho con người ngày thêm gắn bó. Tuy nhiên ngày càng ít những lời cảm ơn và xin lỗi được nói ra trong những cuộc hội thoại hằng ngày.

Trên thực tế có thể thấy một cách dễ dàng, con người ngày càng ít nói cảm ơn khi được giúp đỡ hay nói xin lỗi khi phạm sai lầm. Trong số chúng ta có bao nhiêu người nói lời cảm ơn khi nhận tiền thừa từ những người bán hàng, cúi đầu cảm ơn các bác tài khi dừng xe nhường đường cho chúng ta sang đường,…Lời cảm ơn chân thành xuất phát từ đáy lòng không đòi hỏi phải văn vẻ, cao siêu hay mỹ miều. Cũng không còn nhiều người biết nói lời xin lỗi khi lỡ va quẹt vào nhau khi tham gia giao thông, thay vào đó là những lời mắng chửi thậm tệ như “ không biết đi à”, “ mày bị mù à”, “mắt để đâu mà không biết nhường đường”. thậm chí còn nhiều trường hợp va quẹt giao thông không cần biết đúng sai thế nào mà cự cãi, xô xát, đánh nhau gây mất an ninh trật tự, để lại những hậu quả đáng tiếc. 

Xin lỗi từ những điều nhỏ nhặt nhất không làm chúng ta “mất giá”, đó là cách đối xử cơ bản của những người có trình độ, lịch sự, có văn hóa biết hòa giải mọi khúc mắc và hiểu lầm, giúp gắn kết con người với con người.

Điều đáng buồn ở đây là văn hóa xin lỗi và văn hóa cảm ơn của người Việt Nam ngày càng có chiều hướng đi xuống. Giới trẻ không có phản xạ nói cảm ơn khi nhận được sự giúp đỡ của người khác, thậm chí còn có dấu hiệu “ ngại nói cảm ơn hay xin lỗi”, điều này có thể thấy khi các bạn trẻ giao tiếp với  người bán hàng, với những người giao hàng, hay những người hành nghề xe ôm, taxi. Không chỉ như vậy mà ngay chính những người lớn, những bậc phụ huynh là những tấm gương cho các bạn nhỏ thì lại rất hiếm khi xin lỗi khi mắc sai lầm. Thậm chí, có những trường hợp cha mẹ ra đường với con nhỏ ngồi sau vẫn sẵn sàng mắng nhiếc, cãi nhau khi gặp sự cố. Con trẻ chính là tấm gương phản chiếu của cha mẹ, nên dường như sự suy đồi văn hóa cảm ơn và xin lỗi đã bắt nguồn, tồn tại từ những thế hệ đi trước.

Nguyên nhân của tình trạng này một phần được đổ lỗi do sự bùng nổ của công nghệ thông tin. Con người dành quá nhiều thời gian cho những thiết bị điện tử hiện đại, cho smartphone, cho ipad, cho laptop… Thay vì ra đường gặp gỡ và tăng cường khả năng giao tiếp, hầu hết mọi người lựa chọn ở nhà, nói chuyện với bạn bè qua tin nhắn, điện thoại. Bản tính con người từ đó bớt gần gũi, hòa nhã, thân thiện với mọi người hơn do ít được đặt trong tình huống giao tiếp trực diện. Những lời xin lỗi, cảm ơn không còn có cơ hội được thể hiện chức năng khi qua khoảng cách màn hình, ta không thể biết đối phương đang làm gì bên kia, xung quanh họ có những ai, họ bình phẩm về ta như thế nào. Có thể nói nhân cách, bản tính con người thay đổi theo guồng quay phát triển của thời đại công nghệ. Hơn nữa, phải thừa nhận một điều rằng, từ trước tới nay, việc giáo dục chuẩn mực ứng xử ít được quan tâm. Các bậc phụ huynh dành thời gian đi kiếm tiền nhiều hơn là dạy dỗ con trẻ cách cư xử sao cho phải phép. Những lớp kỹ năng sống chỉ phần nào có thể bù đắp được sự thiếu thốn về mặt giáo dục nhân cách. Tuy nhiên, không phải đứa trẻ nào cũng được uốn nắn, bài bản trong môi trường chuyên nghiệp như vậy. Việc không nói lời cảm ơn hay xin lỗi cũng không gây ảnh hưởng ngay lập tức và trực tiếp đến các mối quan hệ nên con người có chiều hướng sao nhãng, bỏ qua dễ dàng, dẫn đến con người không có thói quen nói xin lỗi và cảm ơn trong những tình huống cần thiết. Tồi tệ hơn bây giờ con người sống với nhau luôn tỏ ra thờ ơ, lạnh nhạt không quan tâm đến nhau theo kiểu” Đèn nhà ai nhà nấy rạng”. Hai từ cảm ơn và xin lỗi tưởng chừng như đơn giản nhưng lại có quá nhiều lý do để ngăn cản chúng ta nói ra. Vì “ngại”, vì “tại sao phải xin lỗi”, “sao phải cảm ơn”, vì “bình thường tôi không cần nói cảm ơn”, chung quy lại là vì ý thức. Tác động ngoại lai sẽ không thể ảnh hưởng nếu chúng ta là những người có bản lĩnh vững vàng và có ý thức duy trì những thói quen tốt đẹp, như việc nói lời xin lỗi, cảm ơn.

Nếu chúng ta biết sử dụng cảm ơn và xin lỗi đúng lúc, đúng chỗ, đúng thời điểm sẽ khiến cho cuộc sống trở nên hòa nhã, đơn giản. Những cuộc cãi vã hay những xung đột nảy lửa không đáng có sẽ không xảy ra và đều sẽ được ngăn chặn lại ngay từ đầu bằng những lời xin lỗi chân thành. Sự quan tâm, yêu thương sẽ được nhân lên nhiều lần nếu được nhận lại bằng những lời cảm ơn đầy chân tình. Ngược lại nếu chúng ta ‘ tiết kiệm” lời cảm ơn và xin lỗi sẽ để lại những hậu quả mà chúng ta có thể nhìn thấy hằng ngày. Nhân cách con người không được cải thiện, trẻ em không biết quý trọng những gì chúng đang được thụ hưởng, người lớn gây cho mình cảm giác bất mãn khi buộc phải nói lời xin lỗi, những việc tốt đáng được cảm ơn lại trở thành sự hiển nhiên không đáng được tôn trọng,… Những bài học lý thuyết sáo rỗng trong sách, vở có lẽ hoàn toàn không có giá trị nếu không được áp dụng vào thực tế đời sống ngay trước mắt. Những bài viết hô hào từ những cá nhân có tầm ảnh hưởng hoàn toàn phi thực tế nếu chính bản thân mỗi chúng ta không có ý định tiếp thu và vận dụng. Nguyên nhân do chúng ta gây ra, hậu quả cũng do chúng ta hứng chịu. Có những câu cảm ơn không thốt ra lời, cũng có những câu xin lỗi mà cả đời cũng chẳng có cơ hội nói được một lần. Chính vì không biết nói cảm ơn và xin lỗi đã làm cho bạn trẻ ngày nay dần mất đi kỹ năng giao tiếp, hòa nhập với cộng đồng. Thay vào đó là lối sống vô cảm, thờ ơ, tự cô lập bản thân mình với bạn bè, với xã hội. Đây cũng ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển nhân cách, lối sống của giới trẻ hiện nay.

Việc giáo dục con trẻ ngay từ khi còn nhỏ là vấn đề rất quan trọng vì vậy chúng ta cần làm tốt việc dạy cho chúng học cách nói cảm ơn và xin lỗi dần trở thành thói quen không thể thiếu trong cuộc sống. Hầu hết những đứa trẻ đều thuộc làu các bài dạy cảm ơn và xin lỗi, vậy chẳng có lý do gì mà người lớn lại không thực hiện được điều đó. Nói làm cảm ơn khi được giúp đỡ không chỉ thể hiện lòng biết ơn với người khác mà còn có tác dụng nêu gương cho con cháu noi theo. Chúng ta không ngần ngại xin lỗi khi mắc sai lầm, đặc biệt là xin lỗi trẻ em khi bạn hành xử chưa đúng mực với chúng không chỉ dạy cách xin lỗi mà còn khiến chúng có cảm giác được tôn trọng, từ đó trẻ em cũng biết cách tôn trọng người khác. Bản thân chúng ta cũng vậy, cần hạ thấp cái tôi của mình xuống để hòa nhập cùng với cộng đồng. Nói lời cảm ơn và xin lỗi không khiến chúng ta mất mát điều gì, vậy hãy “lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau”, vừa khiến tâm trạng phấn chấn, thanh bình, vừa khiến người đối diện thoải mái, dễ chịu, gia tăng mối quan hệ xã hội và nâng cao vị trí, khẳng định giá trị bản thân. Muốn được đối xử tốt, trước hết hãy đối xử tốt với tất cả mọi người.

Cảm ơn và xin lỗi, những điều tưởng như nhỏ bé, không đáng phải suy nghĩ lại khiến con người ta băn khoăn, trăn trở không thể nói thành lời.  Liệu chúng ta có thể duy trì được  một mối quan hệ bạn bè  tri kỷ lâu năm gắn bó, khăng khít trong phút chốc tan biến chỉ vì thiếu đi lời xin lỗi, có đáng hay không? Vậy tại sao chúng ta không thể nói những lời cảm ơn từ tận đáy lòng một cách đầy vui vẻ và nói xin lỗi một cách thật lòng? Cuộc sống không đong đếm bằng số tiền trong ví, số kiến thức đồ sộ hay bộ quần áo đắt tiền. Giá trị thực tại nằm ở chỗ, bản thân ta là người như thế nào.